Đức Phật và bài học về chánh niệm trong mọi tiếp xúc với thế gian
Trong Trường Bộ Kinh – Đại Bát Niết Bàn, Thầy A-Nan từng hỏi Đức Thế Tôn về cách cư xử với phái nữ. Câu trả lời của Ngài không chỉ là lời dạy về giới hạnh, mà còn là một bài học sâu sắc về Chánh Niệm – nền tảng giúp người tu giữ tâm thanh tịnh giữa dòng đời nhiều cám dỗ.
Một buổi nọ, Thầy A-Nan – vị thị giả thân cận của Đức Phật, bày tỏ thắc mắc chân thành:
“Bạch Thế Tôn, chúng con phải cư xử với phái nữ như thế nào?”
Đức Phật đáp:
“Này Ănanda, chớ có thấy họ.”
A-Nan lại hỏi: “Bạch Thế Tôn, nếu phải thấy thì sao?”
Phật dạy: “Chớ có nói chuyện với họ.”
A-Nan tiếp: “Nếu buộc phải nói chuyện thì sao?”
Ngài nói: “Phải an trú trong Chánh Niệm.”
(Trường Bộ Kinh – Kinh Đại Bát Niết Bàn, Tụng phẩm V)
Thoạt nghe, có người cho rằng lời dạy này mang tính tránh né hoặc khắt khe. Nhưng thật ra, ý nghĩa sâu xa lại nằm ở chỗ giữ tâm thanh tịnh, không để vọng niệm khởi sinh. Đức Phật không dạy ta phải xa lánh con người, mà dạy phải biết giữ mình giữa đời – dù ở trong hoàn cảnh nào, cũng không để tâm bị lôi kéo bởi tham ái hay chấp trước.
Khi nói “chớ thấy”, “chớ nói”, đó không phải là cấm đoán tuyệt đối, mà là nhắc nhở người tu phải đủ định lực để nhận biết bản tâm. Bởi “thấy” mà không nhiễm, “nói” mà không động, “gặp” mà vẫn an nhiên – đó mới là cảnh giới của người thật sự hành Chánh Niệm.
Trong cuộc sống hiện đại, lời dạy ấy vẫn còn nguyên giá trị. Giữa bao hình ảnh, âm thanh, sự tiếp xúc hàng ngày, người biết quay về với hơi thở và ý thức rõ từng hành động, từng lời nói – chính là đang thực hành Chánh Niệm mà Đức Phật chỉ dạy.
Một lần khác, Thầy A-Nan hỏi: “Thế Tôn đang nghĩ đến hạng Chư Thiên nào?”
Đức Phật mỉm cười đáp: “Này A-Nan, Như Lai đang nghĩ đến những người đang tinh tấn hành trì Chánh Niệm.”
Câu trả lời ấy thật nhẹ mà sâu. Ngay cả khi hướng tâm đến các cõi trời, Đức Phật vẫn nghĩ đến những ai đang sống tỉnh thức, đang nuôi dưỡng tâm sáng – bởi đó chính là con đường đưa đến giải thoát, vượt lên trên cả cõi phàm hay cõi trời.
Như vậy, qua lời dạy ngắn gọn mà thâm sâu, Đức Thế Tôn đã chỉ cho chúng ta thấy:
Không phải tránh đời, mà là biết sống giữa đời mà tâm vẫn an.
Giữa sắc – thanh – hương – vị – xúc, ai giữ được Chánh Niệm, người ấy đã chạm đến con đường giải thoát ngay trong từng hơi thở.
Tags:
Góc Tâm An
